De ondercuratelestelling is bedoeld voor mensen die zowel hun financiële als andere persoonlijke belangen niet meer kunnen behartigen. U kunt daarbij denken aan mensen met een psychiatrische aandoening. Ook noemt de wet als redenen voor ondercuratelestelling gewoonte van drank- of drugsmisbruik. Het drank- of drugsmisbruik moet er dan wel toe leiden dat de belangen niet behoorlijk worden waargenomen of dat iemand de veiligheid van hemzelf of anderen in gevaar brengt. Iemand die onder curatele is gesteld, verliest zijn/haar handelingsbekwaamheid en kan dus niet meer zonder toestemming van de curator zelfstandig rechtshandelingen verrichten.
De curator neemt beslissingen voor degene die onder curatele, is gesteld. De curator neemt beslissingen op het financiële en het persoonlijke vlak. De onder curatele gestelde is handelingsonbekwaam. De positie van de curator lijkt dan ook veel op die van ouders of voogd. De curator is de wettelijk vertegenwoordiger van de onder curatele gestelde, treedt voor hem op en behartigt de financiële en andere belangen van de onder curatele gestelde. Voor praktisch elke handeling en beslissing moet de curator toestemming geven. Is iemand onder curatele gesteld, dan verliest die persoon immers zijn handelingsbekwaamheid. Hij kan bijvoorbeeld niet meer zelfstandig een huur- of koopovereenkomst sluiten. De curator kan deze overeenkomst terugdraaien als dat nodig is.
De curator moet een inventarisatie maken van hetgeen de onder curatele gestelde bij het begin van de curatele bezit.
Daarnaast moet hij vaak een boedelbeschrijving maken. Over beide verplichtingen en over de daarbij in acht te nemen termijn wordt hij door de rechtbank, sector kanton aangeschreven. Na indiening van de boedelbeschrijving kan de kantonrechter de curator verplichten om – in de regel ieder jaar – rekening en verantwoording over het gevoerde beheer af te leggen. Als de curator over goederen van de onder curatele gestelde wil beschikken (verkopen bijvoorbeeld), dan moet hij daarvoor veelal toestemming van de kantonrechter hebben. Ook voor andere rechtshandelingen heeft de curator de toestemming van de kantonrechter nodig. Bijvoorbeeld voor het doen van niet gebruikelijke, bovenmatige giften, het starten van een gerechtelijke procedure en het onverdeeld houden van een erfenis waarin de onder curatele gestelde gerechtigde is. De curator behartigt ook de andere belangen van de onder curatele gestelde. Zo vertegenwoordigt de curator de onder curatele gestelde als het gaat om verzorging, verpleging, behandeling of begeleiding. De curator moet de onder curatele gestelde wel altijd zoveel mogelijk betrekken bij wat er moet gebeuren en moet de onder curatele gestelde stimuleren om zoveel mogelijk zelf te beslissen en te doen, als hij daartoe in staat is. Dit behoort óók tot zijn verplichting.
Als de onder curatele gestelde daar niet toe in staat is – de onder curatele gestelde is dan ‘wilsonbekwaam’ – beslist de curator samen met de hulpverlener bijvoorbeeld over de medische behandeling of over het zorgplan. De curator kan ook op persoonlijk vlak advies geven, bijvoorbeeld over het wel of niet omgaan met bepaalde mensen. Hij bepaalt de verblijfplaats van de betrokkene, tenzij het om een gedwongen opname in een psychiatrisch ziekenhuis gaat. Meer algemeen kan nog worden gezegd dat aan de curator alle bevoegdheden toekomen die hij voor een goede vervulling van zijn taak nodig heeft. De curator mag niet vertegenwoordigend optreden als het om een hoogstpersoonlijke rechtshandeling gaat, dat wil zeggen een rechtshandeling waarbij het zozeer op de mening van de onder curatele gestelde zelf aankomt, dat alleen hij mag beslissen. Daarom kan de curator bijvoorbeeld geen testament voor de wilsonbekwame onder curatele gestelde maken, of familierechtelijke handelingen namens hem verrichten (zoals het erkennen van diens kind) of namens de onder curatele gestelde een schriftelijke wilsverklaring geven, waarbij de toestemming voor medische verrichtingen wordt geweigerd.
Wie vraagt curatele aan?
In de eerste plaats kan de betrokkene zelf de maatregel aanvragen. Verder kan zijn/haar partner zo’n verzoek doen en ook familieleden tot in de vierde graad. Dat zijn ouders, grootouders, kinderen en kleinkinderen en ook de broers en zusters, ooms en tantes en neven en nichten. Ook degene die het gezag uitoefent, zoals de voogd (als de betrokkene minderjarig is) of stiefouder, kan de maatregel vragen.
Daarnaast kan de officier van justitie de curatele verzoeken. Dat is van belang als er geen familie meer is die het verzoek kan doen of als ‘de familie’ goede redenen heeft om het verzoek niet zelf te doen. De betrokkene zou hen dit bijvoorbeeld zo kwalijk kunnen nemen, dat dit de verhoudingen binnen de familie te zeer zou belasten. Alleen in uitzonderlijke gevallen zal de officier van Justitie een verzoek doen.
Aan wie moet het verzoek worden gericht?
Een verzoek tot ondercuratelestelling wordt gedaan bij de kantonrechter van de rechtbank in het rechtsgebied (arrondissement) waar degene woont, voor wie de beschermingsmaatregel wordt aangevraagd. Ook een wijzigingsverzoek betreffende de curatele – bijvoorbeeld de benoeming van een andere curator of een verzoek tot vervanging van curatele door een bewind en/of mentorschap – wordt in datzelfde rechtsgebied gedaan.
Wat gebeurt er nadat u het verzoek hebt ingediend?
Als het verzoek is ontvangen, vraagt de kantonrechter op een zitting de mening van de partner en familieleden over de gevraagde maatregel. Dit geldt ook voor de voorgestelde curator die zich schriftelijk tot zijn of haar taak bereid heeft verklaard. De familieleden die schriftelijk hebben verklaard dat zij met de maatregel instemmen, worden in de regel niet meer voor de zitting opgeroepen.
Ook vraagt de kantonrechter wat de betrokkene zelf van de maatregel vindt. Als de betrokkene zelf niet op de zitting kan verschijnen, kan de kantonrechter naar de instelling gaan, waar hij verblijft. Vindt de kantonrechter dat er genoeg redenen zijn voor de maatregel curatele dan besluit hij tot ondercuratelestelling en benoemt hij de curator. De maatregel van ondercuratelestelling gaat in op de dag dat de kantonrechter de uitspraak doet.
Aan de behandeling zijn kosten (griffierechten) verbonden. De kantonrechter neemt uw verzoek pas in behandeling als de nota voor griffierechten is voldaan.
Curatele- en bewindregister
Als iemand onder curatele is gesteld, wordt dat gepubliceerd.
Zo kunnen anderen weten dat er een ondercuratelestelling
geldt. Alle lopende ondercuratelestellingen zijn opgenomen
in het openbare curatele- en bewindregister, te vinden op
de internetsite www.rechtspraak.nl (>uitspraken en registers> curateleregister).